Jennifer Nalewicki
Uzun vakitten beridir, antik Mısırlıların mumyalama sürecini mevtin akabinde bir vücudu muhafaza usulü olarak kullandıklarına inanılmaktaydı. Öte yandan, yakında kapılarını açacak olan bir stant aslında maksadın asla bu olmadığını ve bundan fazla, bu detaylı gömme tekniğinin, ölen insanları ‘ilahi hayata yönlendirmenin bir yolu’ olarak kullanıldığını gözler önüne seriyor.
İngiltere’de bulunan Manchester Üniversitesi’nin Manchester Müzesi’nde vazifeli araştırmacılar, gelecek yılın başlarında ziyarete açılacak “Mısır’ın Altın Mumyaları” isimli standın hazırlıklarının bir modülü olarak, yaygın görülen bir yanılgıya dikkat çekiyorlar. Mumyalama sürecinin hedeflenen gayesine ait bu yeni görüş, mumyalar hakkında öğrencilere öğretilenlerin büyük kısmını tam manasıyla altüst ediyor.
‘BÜYÜK BİR U DÖNÜŞÜ’
Müzenin Mısır ve Sudan kısmının küratörü olan Campbell Price, Live Science’a verdiği demeçte “Bu büyük bir U dönüşü” diyor. O halde, bu yanlış anlayış bu kadar uzun müddet boyunca tam olarak nasıl gelişti? Price, Batı’nın önderliğinde gelişen görüşün, yanlış bir formda, antik Mısırlıların ölülerini balıkları saklar üzere koruduklarını zanneden Viktorya devri araştırmacılarıyla birlikte ortaya çıktığını söylüyor. Pekala, bunun sebebi neydi? Her iki süreç de birebir bileşeni içermekteydi: Tuz.
Price, “Burada yatan fikir, daha sonraki bir zamanda yemek üzere balıkları korumaktı” diyor: “Bu nedenle, insan vücuduna yapılan işlemin balıklara yapılanla aynı olduğunu düşündüler.”
Bununla birlikte, antik Mısırlılarca kullanılan tuzlu unsur, günlük avı korumak gayesiyle kullanılan tuzdan farklıydı. ‘Natron’ ismiyle bilinen ve doğal yollarla oluşan (sodyum karbonat, sodyum bikarbonat, sodyum klorür ve sodyum sülfat karışımı) bu mineral, Nil ırmağının yakınlarında bulunan göl yataklarının etrafında çokça bulunuyor ve mumyalama sürecinde hayati değere sahip bir bileşen olarak fonksiyon görüyordu.
Price, “Natron’un tapınak törenlerinde kullanıldığını ve tanrı heykellerinin üzerine sürüldüğünü de biliyoruz” diyor: “Temizlik yaparken kullanılıyordu.”
Price, birden fazla vakit mumyalarla ilişkilendirilen bir diğer materyalin ise yaradanlara sunulan bir armağan vazifesi gören tütsü olduğunu belirtiyor.
İŞLEM VÜCUDU İLAHİLEŞTİRMEYİ AMAÇLIYORDU
Price, “Buhur ve müre baktığınızda, bunlar İsa’nın Hıristiyanlık hikayesinde de yer alan üç müneccimin [‘Üç Bilge Kral’* diye de anılır] sunduğu armağanlarıydı” diyor: “Antik Mısır tarihinde, bunların bir ilah için de uygun armağanlar olduğunu biliyoruz. Hatta antik Mısır’da tütsü sözü ‘senetjer’ idi ve sözün tam manasıyla ‘ilahi kılmak/kutsallaştırmak’ manasına gelmekteydi. Bir tapınakta tütsü yakmak uygun bir davranış, zira bu bir yaradanın meskenidir ve tütsü yeri ilahi kılar. Bununla birlikte, bir vücutta tütsü reçineleri kullandığınızda, onu ilahi ve tanrısal bir varlık haline getirirsiniz. O vücudu müdafaanız gerekmez.”
Tıpkı Mısırlılar üzere, Viktorya Dönemi’nde yaşayan Mısırbilimciler de ölenlerin başka dünyada vücutlarına gereksinim duyacaklarına inanıyorlardı ve bu durum, mumyalama sürecinin yanlış biçimde anlaşılması durumuna daha fazla takviye sağlıyordu.
Price, “Öteki dünyada vücudunuzun tam olması gerektiğine dair Viktorya dönemi görüşlerinden ortaya çıkan bir biyomedikal saplantının var olması, hiç de yardımcı olmadı” diyor: “Bu işlem, iç organların vücuttan çıkarılmasını içeriyordu. Bunun gerçekte biraz daha derin bir mana taşıdığını düşünüyorum… Ve temelde, ölen insanın dönüştürülmesi nedeniyle, bedeni ilahi bir heykel haline getirmekle bağlantılıydı.”
MASKELER KUSURSUZLUĞUN ARACIYDI
Arkeologlar, birden fazla vakit ölen bireyle benzerlik gösteren bir lahit içine yerleştirilmiş mumyalar buluyorlar. Price, “İngilizcede ‘mask’ [tr. maske] kelimesi, sizin kimliğinizi gizleyen bir unsurdur; bir tasvir, sizin kimliğinizi yansıtır” diyor: “Bu nesneler, levhalar ve maskeler, ilahi şekle kusursuzlaştırılmış bir görünüm kazandırır.”
Müze, açılacak standın bir kesimi olarak antik Mısır mezarlarıyla irtibatlı bir küme mezar maskesi, levhalara çizilmiş portre ve lahit sergileyecek ve mumyalama sürecinin gerçek amacına ait daha fazla ispat sunacak.
“Mısır’ın Altın Mumyaları” standı 18 Şubat 2023 tarihinden itibaren Manchester Müzesi’nde ziyarete açılacak. Bunun yanı sıra, müze, yaklaşan standa eşlik etmesi emeliyle Price’ın kaleme aldığı ve birebir ismi taşıyan bir kitap yayınladı.
*İncil’de Üç Bilge Kral’ın isimleri Gaspar, Melkior ve Baltazar diye anılır.
Yazının yepyenisi Live Science sitesinden alınmıştır. (Çeviren: Tarkan Tufan)
